Ziek of gezond?

Na een fikse operatie sta je tegenwoordig soms dezelfde dag alweer op straat. Ze kunnen je niet snel genoeg het ziekenhuis uit werken en als het maar even kan word je door de huisarts of praktijkassistent behandeld. Behalve als je moet bevallen, dan wordt er juist alles aan gedaan om je in het ziekenhuis te krijgen.

Een al wat ouder bericht uit de NRC werpt een vraag op die ik mezelf al eerder stelde: waarom behandelen we in Nederland zwangerschap en bevalling als gevaarlijke ziektes? Drie Maastrichtse wetenschappers op het gebied van de verloskunde constateren dat veel chronische zieken tegenwoordig buiten het ziekenhuis worden behandeld, terwijl de zorg bij zwangerschap en geboorte zich juist verplaatst van buiten naar binnen de ziekenhuismuren. Zo, zeggen ze, komen zwangeren van 'gezondenland' terecht in 'ziekenland'.

Net als de huisarts kan je verloskundige je voor onderzoek naar de specialist sturen. Maar ben je eenmaal bij de gynaecoloog geweest, dan is er geen weg terug, zoals bij andere specialisten. Je blijft nu onder gynaecologische controle en de kans is groot dat je ook in het ziekenhuis zult bevallen. In 'ziekenland' is vooral oog voor afwijkingen en risico's. Daarom wordt er soms sneller medisch ingegrepen dan strikt noodzakelijk is. Dat maakt de gezondheidszorg duurder en het versterkt het beeld dat kinderen krijgen riskant is, en dat je beter niet thuis kunt bevallen. Hoewel onderzoek uitwijst dat dat minstens even veilig is.

Een nare ziekte die wel negen maanden duurt en eindigt met een operatie. Je moet er voor naar de dokter, en naar het ziekenhuis. Je kan niet werken, moet met verlof of een beroep doen op je arbeidsongeschiktheidsverzekering. Je moet speciale supplementen slikken. Je mag bepaalde dingen niet eten. Steeds ligt de nadruk op wat je allemaal niet kan en mag, op kwaaltjes en op pijn. Dat verklaart misschien waarom sommige zwangere vrouwen hun verlof zo lang mogelijk uitstellen en op hun kraambed nog in de weer zijn met hun smartphone en laptop om toch maar vooral geen dag werk te missen. Logisch: zij willen niet voor ziek, zwak en misselijk aangezien worden (ook al voelen ze zich 's morgens misschien niet altijd even fit).

Maar je bent als zwangere helemaal niet ziek, je bent eigenlijk méér dan gezond! Je bent gezond voor twee, en zelfs gezond voor de hele mensheid. Je bent bezig met het leveren van een enorme prestatie: het bouwen van een nieuwe wereldburger. Zie het als een vorm van topsport, waarvoor je fysiek en mentaal in optimale conditie moet zijn. Natuurlijk heb je goede ondersteuning nodig van je begeleidingsteam. En daar hebben ze in het ziekenhuis nu juist weinig kaas van gegeten.

De eerste keer

Een doula bij je eerste bevalling, ja, dat zou in de meeste gevallen ideaal zijn. Maar door omstandigheden komt het er dan vaak juist niet van. En dat is jammer!

Als onervaren aanstaande ouder denk je je natuurlijk goed voor te bereiden: je haalt wat boeken uit de bibliotheek, hoort verhalen van familie en vriendinnen aan en je gaat op zwangerschapsgym of -yoga. Als je een sterke maag hebt, kijk je naar bevallingsprogramma's op televisie. Misschien denk je na over hoe je het liefst zou bevallen, of je bent meer een 'ik zie wel'-type.

Zo deed ik het zelf ook, de eerste keer. Maar wat viel het me tegen. Terugkijkend zou het met een doula erbij zo anders zijn geweest. Bijvoorbeeld in het ziekenhuis, toen mijn 'eigen' verloskundige (nou ja, ik had haar bij een controle één keer ontmoet) weg ging en ons daar achterliet bij een leger van vreemde verpleegkundigen, arts-assistenten en gynaecologen, die om de paar uur werden ingewisseld voor andere. Of in de lange uren dat we moesten afwachten of de weeën op gang zouden komen. Toen mijn man zo moe werd dat hij naar huis ging voor een slaapje. En toen ons door de gynaecoloog allerlei keuzes werden voorgelegd maar we geen idee hadden wat de consequenties daarvan waren - en of we eigenlijk wel iets te kiezen hadden. Met een doula erbij hadden we onze vragen kunnen stellen en ons gesteund gevoeld in plaats van overrompeld. Dat gevoel van 'overrompeld zijn' is na de bevalling nog lang bij me blijven hangen. Geen fijn begin van het moederschap.

Toen ik voor het eerst zwanger was, waren er nog nauwelijks doula's te vinden in Nederland. Maar ik kwam ook niet op de gedachte om er eentje te zoeken. Omdat ik geen idee had van wat me te wachten stond en wat mijn eigen rol daarin kon zijn. En zo gaat het met de meeste vrouwen die hun eerste kindje verwachten: het is vrijwel onmogelijk om een eerlijk beeld te krijgen van hoe het kan lopen. Dat heb je wel nodig om te beslissen of je het zonder doula aandurft!

Hoe is dit kennisprobleem op te lossen? Moeilijk. De boeken geven op zich wel informatie, maar zonder ervaring interpreteer je wat je leest toch op je eigen manier. De meeste mensen vertellen niet graag (eerlijke maar) 'enge verhalen' aan een zwangere vrouw; stress en angst wil je tijdens de zwangerschap liever vermijden. Of de verhalen die je hoort zijn juist zo gruwelijk dat je er alleen maar wanhopig van zou worden en je er dus voor afsluit.

Dat is voor mij een van de redenen geweest om Doula.nl op te richten en ook om aan dit Doulablog mee te werken. Zodat ik jullie, de lezers die voor het eerst een kindje verwachten, dit kan vertellen: denk er eens over om een doula bij je bevalling te vragen. Een eerste bevalling wordt tegenwoordig gezien als een 'risicobevalling', wat betekent dat je eerder naar het ziekenhuis moet en dat sneller tot medische ingrepen wordt overgegaan. Bereid je zelf ook voor op deze onzekere situatie door je te voorzien van continue emotionele ondersteuning. Ik durf best te stellen dat je daar nooit spijt van zult krijgen.

Wat kost een doula?

Met een ruime voorsprong de meestgestelde vraag op Doula.nl: wat kost me dat, als ik een doula bij mijn bevalling wil? Een begrijpelijke vraag, maar toch niet zo simpel om te beantwoorden.

Ten eerste omdat doula's werken als 'kleine zelfstandigen', en zelf hun prijs bepalen. Doula's zijn verschillend in hun achtergrond, opleiding en ervaring. Daarnaast bieden ze verschillende 'pakketten' aan: een aantal voorgesprekken, het opstellen van een geboorteplan, nagesprekken, een herinneringsboek; er zijn allerlei (extra) diensten denkbaar en logischerwijze hangt daar ook een prijskaartje aan. Stagedoula's, die het theoretische deel van hun opleiding af hebben en nu onder begeleiding ervaring opdoen, zijn vaak wat goedkoper of werken zelfs gratis. En als je in een noodsituatie zit waarin geld een probleem is, kun je altijd met de doula van je keuze overleggen of er een regeling te treffen is. Maar het is dus niet goed mogelijk om in algemene zin te zeggen wat een doula kost.

Nadat ik dit aan een vraagstelster heb uitgelegd, sta ik ook nog even stil bij de betekenis van de vraag. Het is voor de meesten van ons nog nieuw en onwennig om zelf te moeten betalen voor iemand die bijdraagt aan je gezondheid. Niet zo lang geleden was zo goed als alle zorg altijd verzekerd. De Nederlandse gezondheidszorg en dan vooral het zorgverzekeringsstelsel is volop in beweging. Steeds minder zorg wordt vergoed en het lijkt erop dat we in de richting gaan van een situatie waarin alleen nog levensnoodzakelijke zorg door de verzekering betaald zal worden. De kans dat de doula op korte termijn in het basispakket wordt opgenomen is dus bijzonder klein (al zijn er wel zorgverzekeraars die een deel van de kosten vergoeden). Want zonder een doula overleef je wel, je wordt alleen (vaak) gelukkiger mét. Dat valt dus onder onze 'eigen verantwoordelijkheid'. Daar kun je van vinden wat je wilt, maar het is wel zoals het momenteel geregeld is en in de toekomst steeds meer zal worden. Daarin moet je zelf kiezen wat jij belangrijk vindt voor jouw welzijn en de kwaliteit van je leven. Een doula kost geld, maar is dat veel of weinig? Haar ondersteunende aanwezigheid kost minder dan de gemiddelde gezinsvakantie of leren driezitsbank van Ikea. Je kiest zelf waaraan je je geld liever uitgeeft.

Dan denk ik terwijl ik de vraag beantwoord elke keer terug aan mijn eigen bevalling-met-doula. Ook toen hebben we zelf de rekening moeten betalen. Vond ik dat toen duur? Welnee. Ik had wel het tienvoudige willen betalen voor het vertrouwen en de rust die ik door haar kreeg, en voor de afloop waar ik zo blij mee was. De waarde van een positieve bevallingservaring is niet in geld uit te drukken.

Saskia Bruyn
Doula.nl

Bevallen, pijn en de doula

Angst voor pijn bederft voor veel vrouwen hun zwangerschap - vooral de eerste keer - en maakt zelfs dat sommigen hun kinderwens maar helemaal in de ijskast zetten. Het aanbod van pijnbestrijding in ziekenhuizen speelt in op deze angst. Bange vrouwen zien deze medicatie als een recht, dat ze opeisen. 

Ook doula's krijgen te maken met vrouwen die van hen maar één ding willen: de garantie dat het geen pijn zal doen. Die garantie is natuurlijk niet te geven. Ook chemische pijnbestrijding helpt niet altijd en bij iedereen. De bevalling blijft een onzekere gebeurtenis en daardoor voor velen een bron van angst en zorgen.

Op zich is het helemaal niet gek dat we zo bang zijn voor de pijn die we verwachten. Je kunt je er nog niet veel bij voorstellen en pijn is in je fantasie altijd erger dan in het echt. Misschien heb je wel enge verhalen gehoord van je moeder of vriendinnen, of beelden van bevallingen op televisie gezien die maken dat je denkt: zoiets vreselijks kan ik niet verdragen.

Ook speelt er een psychologisch verschijnsel mee genaamd 'focalisme'. Dat is de menselijke neiging om de effecten van toekomstige gebeurtenissen heel eenzijdig in te schatten. Bijvoorbeeld: als ik de oudejaarsklapper/jackpot/hoofdprijs win, zal ik de rest van mijn leven gelukkig zijn. Maar ook in het leven van een miljonair is pijn en ongemak. Je kan nog net zo goed je teen stoten, ernstig ziek worden of een dierbare verliezen. Andersom denken veel mensen dat het eindigen van een liefdesrelatie ook het einde van de wereld zal betekenen. Maar als je geliefde je echt verlaat, blijkt het leven naast het liefdesverdriet toch gewoon door te gaan. Je vrienden, je werk en allerlei dagelijkse dingen blijken welkome afleiding te bieden en al snel ga je weer je gewone gang.

Focalisme speelt mee rond de bevalling als we alleen kijken naar de pijn waar we zo bang voor zijn. Een zekere mate van pijn en ongemak hoort erbij, dat is onvermijdelijk gezien de heftigheid van het natuurlijke proces dat een bevalling is. Maar daarnaast zullen we nog allerlei andere ervaringen hebben. De steun van onze partner bijvoorbeeld, of het meeleven en helpen van het ziekenhuispersoneel. Een kop thee of een warme douche als je er zin in hebt, een moment van lekker wegdoezelen, en de blije verwachting dat je straks je kindje in je armen kan sluiten. Alles bij elkaar een rijke ervaring die de band met je kind kan versterken. De meeste moeders zeggen achteraf dat ze hun bevalling nooit hadden willen missen.

Als je erg gespannen raakt door je komende bevalling kun je er een doula bij zoeken. Dan kun je samen afspreken wat je prettig vindt en hoe zij daar voor kan zorgen. Een voet- of rugmassage, een hand om in te knijpen, muziek waar je van houdt, je warme sokken als je ze nodig hebt, bemoedigende woorden, met haar kun je een verlanglijstje maken voor de grote dag. Je beeld van de bevalling wordt er completer en meer realistisch door. Dat geeft je op voorhand extra zekerheid en rust tijdens je zwangerschap. En dan zal blijken dat jij net als miljarden vrouwen voor je en na je in staat bent om te bevallen en dit na te vertellen.

Doula-dating

Bij Doula.nl komen regelmatig e-mails binnen van zwangere vrouwen die met vragen zitten rond de bevalling. Ik trek er altijd graag tijd voor uit om die zo goed mogelijk te beantwoorden. Zelf weet ik als geen ander hoe akelig het is om tijdens je zwangerschap met zorgen te zitten en niet goed te weten waar je terecht kunt. Het is heel fijn om zo via de mail al wat steun te kunnen geven en ook nuttige informatie, waarmee mensen verder kunnen.

Deze week kwam er een bericht van een vrouw die in het verleden psychische problemen had gehad. Nu ging het weer goed met haar en zij en haar partner wilden graag een kindje. Maar eenmaal zwanger werd ze toch wat angstig dat de problemen van jaren geleden tijdens de zwangerschap terug zouden komen. Of dat ze er bij de bevalling last van zou krijgen. Een kennis had haar aangeraden eens naar een doula om te kijken.

Dat is natuurlijk een prima advies. Ze had het opgevolgd en was op Doula.nl terecht gekomen. En nu wist ze niet goed wat ze moest doen. Ze had verwacht een grote organisatie aan te zullen treffen, zoiets als de kraamzorg. Je belt, legt je situatie uit, krijgt de formulieren thuis en dan wordt alles verder geregeld. Maar zo werken doula's niet. Elke doula is een 'kleine zelfstandige' met een eigen bedrijfje. Sommigen werken wel samen om elkaar uit de brand te kunnen helpen in noodgevallen.

Het kiezen van je doula doe je zelf op Doula.nl. Voor deze vrouw was dat onverwacht, ze schreef dat ze het op een datingsite vond lijken. Die vergelijking is nog niet zo gek. Alleen kom je op Doula.nl niet voor een liefdespartner, maar voor een doula. Je neemt haar in de arm voor specifieke kennis en kundes, niet om je verdere leven mee te delen. Je kijkt naar de foto's, je bent je ervan bewust dat een foto niet alles zegt (net als op een datingsite) dus je leest ook goed de beschrijving die de doula van zichzelf geeft en haar achtergrond. Dan ga je kennismaken. Het kan meteen klikken, en dat zal vaak het geval zijn. Alle doula's hebben een goede opleiding achter de rug (behalve de stage-doula's, die zijn daar nog mee bezig) of ze hebben veel praktijkervaring. Maar mocht het onverhoopt niet klikken, dan zoek je even verder naar een goede 'match', voor een geslaagde 'doula-date'.

Zwanger... met een doula

Aan mij de eer om het eerste blog te schrijven op dit gloednieuwe Doulablog! En dat terwijl ik helemaal geen doula ben. Maar ik heb er wel ervaring mee, en daar wil ik graag wat van delen. Hopelijk vinden jullie het leuk om te lezen. Ik wil het hebben over de rol van de doula tijdens de zwangerschap. Het woord 'doula' betekent zoiets als 'bevallingscoach', wat kan ze dan doen tijdens de zwangerschap? Voor mij deed mijn doula heel veel, door er alleen maar te zijn.

In het begin van het jaar 2000 raakte ik in verwachting van mijn tweede kind. We waren heel blij dat het gelukt was, want ik was al halverwege de 30 en dan is het niet meer zo vanzelfsprekend om vlot zwanger te kunnen raken. De eerste drie maanden gingen voorbij met het laten bezinken van het goede nieuws en het ons instellen op de komst van ons kindje.

Maar over de zomer raakte ik gespannen. Mijn eerste bevalling was geen fijne ervaring geweest (een stuitligging die uitliep op een ongeplande keizersnede) en ik begon me bezorgd te maken dat zoiets weer zou gebeuren. Ik legde mijn angst voor aan de verloskundige en die sprak wat vage gerustellende woorden waar ik niet veel mee opschoot. Wat ook niet hielp was dat ik het hele verhaal daarna nog twee keer moest vertellen aan haar collega's. Mijn man probeerde me te steunen, maar kon me ook geen zekerheid geven.

Een zwangerschap kan heel fijn en bijzonder zijn: de veranderingen in je lichaam, het contact met je groeiende kindje... Maar als je opziet tegen de bevalling, zou je soms wel willen dat je terug kon: nee, laat maar, het hoeft niet meer, ik heb me bedacht! Maar dat kan dus niet. Dan voelt de zwangerschap als een nauwe tunnel waar je doorheen moet of je wil of niet. En hoewel je weet dat ontspanning tijdens de zwangerschap juist zo belangrijk is, en dat je stress moet zien te vermijden, lukt het volgens mij niemand die angstig is om op bevel te ontspannen.

Paniekerig surfte ik over het internet en vond een veelbelovend boek bij Amazon.com: The Thinking Woman's Guide to a Better Birth was de titel, van Henci Goer. 'Thinking', dat sloeg wel op mij, ik deed dag en nacht niets anders! En een 'better birth', dat klonk me als muziek in de oren. Het boek had een kritische toon, duidelijk anders dan de toch wat 'rozewolkerige' boeken uit de bieb. Dat sprak me aan, en dat gold zeker voor het hoofdstuk over 'professional labor support', oftewel de doula. Ik las het ademloos en was meteen overtuigd: dat was was ik nodig had.

De doula was op dat moment in Nederland nog volkomen onbekend. Hoe moest ik er dan een vinden? Ik pakte de Gouden Gids erbij en belde met diverse kraamzorgbureau's. Een keer of vier kreeg ik een reactie als: "Ja, ik begrijp wat u bedoelt, maar dat bieden wij niet aan. Succes verder!". Maar de vijfde keer was het raak: een hulpvaardige telefoniste dacht net even wat verder en ze kende misschien wel iemand die kon doen wat ik vroeg.

Zo vonden we Karla, ze kwam bij ons kennismaken en ik voelde me meteen op mijn gemak met haar. Ze had tientallen jaren ervaring als kraamverzorgende en wist dus veel van de bevalling af. Verder was ze een sterke vrouw maar toch heel zorgzaam. Ze dronk graag kruidenthee, net als ik. Mijn angst viel van me af, en hoewel ik het nog steeds spannend vond, durfde ik de bevalling wel aan met Karla aan onze zij. Vanaf dat moment kon ik weer genieten van mijn zwangerschap. Mijn man was ook blij met Karla, hij kon zien hoe ik opknapte en vond het zelf ook fijn om te weten dat we er straks niet alleen voor zouden staan. We zagen Karla pas weer terug bij de bevalling (waarover ik later misschien nog wel eens zal schrijven) maar het gaf al steun om te weten dat we haar konden bellen zodra de bevalling zich aankondigde. En zo hielp onze doula ons door de zwangerschap heen.